Ira en Sasja hebben een spiksplinternieuwe woning gekocht ver buiten het bereik van de toeristische plattegrond van Moskou. De flat bevindt zich hoog in de lucht op de 16de etage, met prachtig uitzicht op het nationale park Losinij Ostrov. Voor Ira gaf het park de doorslag. Beiden zijn hoogst tevreden maar ik ben vooral verbijsterd: het voldoet in de verste verte niet aan mijn verwachtingen. Volgens antropoloog Caroline Humphrey is wat ik zie echter normaal in hedendaags Rusland.
Met 12 miljoen officiële inwoners en naar schatting even zovele ‘niet-geregistreerden’ is Moskou de grootste metropool van Europa. De stad betekent voor mensen als Ira en Sasja de Russische versie van de American Dream. Met duizenden anderen kwamen ze begin deze eeuw vanuit Siberië. De arts Sasja heeft nu een goedbetaalde baan bij een groot farmaceutisch bedrijf, wat hem in zijn geboorteplaats Tomsk vermoedelijk nooit zou zijn gelukt. In velerlei opzichten behoren ze nu tot de zogenaamde 'Nieuwe Russen'. InThe villas of the 'New Russians' laat Humphrey zien hoe de woning sinds de jaren negentig voor hen hét statussymbool bij uitstek is geworden.
De flat kochten ze uiteindelijk voor 200.000 dollar, een schijntje in het superdure Moskou. Het werd wel een ‘zwarte afwerking’ (tsjornaja adjelka) of te wel een 'lege decoratie'. De voordeur is meteen de enige deur in de hele flat. Bij mijn eerste bezoek liggen in de vloer en aan het plafond alle kabels open en bloot. Ik durf er bijna niet te lopen, bang dat alles onder mijn voeten onmiddellijk verpulvert. Sasja laat me op hun gang nog zo’n nieuw opgeleverde ‘lege decoratie’ zien. Een flat kopen uit speculatiemotieven is populair. De koper gaat er zelf niet wonen maar hoopt er wel flink aan te verdienen. Veel staat leeg, wat kennelijk illegale bewoning uitlokt: achter de opengebroken deur liggen nogal wat lege wodkaflessen...
Voor Ira en Sasja was belangrijk dat ze het vanbinnen ook echt zelf konden bepalen. Ze wilden geen aannemer: juist het zelf bedenken en het zelf vinden van een uitvoerder vormde op zich al iets om trots op te zijn. In de Sovjettijd produceerde de bouwindustrie één soort raam, één soort deur en één soort badkuip. En dat moest nu radicaal anders. Het stel wilde de tussenmuren er uit, trok het balkon en de keuken bij de woonkamer en vergrootte de badkamer. Verder kozen ze voor een rubberachtig ‘zwevend’ plafond en voor een supermoderne keuken. In de design badkamer wijst Sasja me met nadruk op de elektronische waarschuwing als de vloer onderloopt. Op het ex-balkon ligt nu speciale vloerverwarming. En de meubels hebben een uitgesproken dure en Europese stijl. Maar door het wegbreken van de muren is de slaapkamer wel verdwenen en hun enige kleerkast zit nu in de garderobekast pal naast de voordeur. Een kleine prijs die ze er kennelijk graag voor overhebben.
Het interieur lijkt verder vooral op een kantoor en alles is nogal klein, maar het geheel heeft wel kwaliteit. Zeker als je het vergelijkt met de galerij daarbuiten. Op hun etage laat de lift een groot gat zien achter een afgebroken tegel. De eigenaar van het gebouw is officieel verantwoordelijk voor de kale publieke ruimtes. Maar na de oplevering heeft deze niets meer van zich laten horen. Wellicht moeten ze het met de andere etagebewoners opknappen? Maar waar zijn deze eigenlijk? In het gebouw is het beangstigend stil. Weer op straat valt me de lelijkheid van de buitenkant extra op: ook hier is van enige smaakvolle afwerking geen sprake. Het gebouw lijkt plompverloren neergezet temidden van de wildernis, zoals we dat al kenden van de sovjetflats. Naar Russische maatstaven hebben Ira en Sasja misschien een goede deal gesloten. Maar de westerling in mij blijft vooral zitten met één vraag: waarom zo?
Wilt u meer weten over hoe bemiddelde stedelijke Russen tegenwoordig wonen? Lees dan het genoemde artikel van Caroline Humphrey, hoogleraar aan de Universiteit van Cambridge.