De Russen zelf maar ook het Russisch cultureel erfgoed worden in het Westen steeds verdachter. De Oekraïense minister van Cultuur wil in zijn land voor de duur van de oorlog Russische klassieke muziek en literatuur verbieden. Omdat een presentator teveel mededogen had getoond met Russische soldaten in Oekraïne, verloor de in ballingschap werkende Russische oppositiezender TV Dozjd  in Letland zijn uitzendlicentie. De gevluchte Russische Jevgeni schrijft begin december in de Volkskrant: "Hoe kan een oppositiezender als TV Dozjd een groter Russisch publiek bereiken als de makers geen enkele sympathie tonen voor dat publiek?" Hoe moet het nu met onze westerse houding tegenover Russen en de Russische cultuur? En een belangrijke vraag in dit verband: zijn Russen echt zo anders dan wij?

 

Jevgeni's opstelling is helder: "De waarheid is: we blijven Russen…Het Russische leger is ons leger, of we willen of niet, inclusief alle misdaden die het nu pleegt in Oekraïne. De Russische mensen zijn ‘onze mensen’, ongeacht of ze het regime steunen of niet." Maar moet niet iedereen die met een moraliserend vingertje richting Russen wijst zich eerst afvragen wat men zelf onder hun omstandigheden zou hebben gedaan? Bedenk dat de meeste mensen in Rusland geen idee hebben wat werkelijke democratie betekent en nog nooit kennis hebben gemaakt met een echte democratie. Steeds weer benadrukken journalisten in Moskou dat in het dagelijks leven daar nergens uit blijkt dat er zo'n 750 km verderop een gruwelijke oorlog aan de gang is waarin het land onvoorstelbare oorlogsmisdaden pleegt. Wat moeten de mensen in Siberië er dan van denken, minstens 3000 km verder oostwaarts? De meest kritische mensen in het Westen vinden dat "niemand die niet openlijk demonstreert of zich laat oppakken ook maar enige vorm van compassie verdient", aldus Jevgeni. En hij vraagt zich terecht af: "Zouden ze allemaal immuun zijn voor de propaganda van Poetin?" We hoeven maar aan Trump te denken en de door hem veroorzaakte Amerikaanse Capitoolbestorming, om te beseffen dat ook veel mensen in het Westen gevoelig zijn voor dictatoriale propaganda. Ik wil het hiermee niet goedpraten, maar toch.

 

En de westerse kritiek op de Russische cultuur vind ik al net zo problematisch. De festivaldirecteur van de zo succesvolle Winteravonden aan de Amstel, de Nederlandse Anna Azernikova met Russisch-Oekraïense wortels, is het niet eens met de Oekraïense minister van Cultuur dat op Russische muziek een banvloek hoort te rusten. Volgens Azernikova werkt het voor Russen in het Westen net andersom. Juist door naar onderdrukte Russische musici te luisteren willen zij openlijk laten zien dat ze anti-Poetin zijn en de oorlog afkeuren. Op het Russische muziekfestival traden dit jaar alleen ontheemde musici op uit voormalige Sovjetlanden, waaronder Rusland. Voor de festivaldirecteur is haar keuze van componisten hiermee in lijn: "Stravinski bijvoorbeeld was in de Sovjettijd verboden. Moet hij dan weer worden verboden?" De muziek van de anti-communist Stravinski werd toen ‘bourgeois’ verklaard. Tegenover Russen en de Russische cultuur is meer nuancering en zelfonderzoek geboden, vind ik. Of leef ik me nu teveel in in de mensen van dit land? Het verontrust me dat een heel volk en haar cultuur dreigt te worden gedemoniseerd.

 

Verwante blogs:

Zit collectivisme Russen 'in het bloed'? (dec 2018) 

Willen en kunnen Russen echt niet volwassen zijn? (mrt 2022)

Youtubefilmpje "The West Vs Russian Opposition Media: The Real Story" (nov 2022) van de Russisch-Britse politicoloog en filosoof Vlad Vexler

(25,90')

Youtubefilmpje 'Aftermovie Winteravonden aan de Amstel' 2022': 'Kijk terug op 'In volle vlucht', de 10de editie van Winteravonden aan de Amstel, van 10 t/m 18 december 2022. 'In volle vlucht' werd muzikaal een mooi jubileum tegen een dreigende achtergrond, het programma een ‘reis’ met componisten die ooit hun land moesten verlaten. De een vluchtend voor strijdende partijen, de ander op zoek naar artistieke vrijheid.'

(2,40')