A- A A+

Als antropoloog wil ik Rusland in het sociale detail tot leven wekken. In deze blog bericht ik tweewekelijks over mijn ervaringen tijdens mijn Russische reizen. Maar ook een nieuwsbericht, publicatie of speciale gebeurtenis uit de Russische geschiedenis kunnen me aanzetten tot reflectie. Bij de blogs vindt u een illustratief YouTube-filmpje.

Ongetemd leven in een precaire omgeving

Ongetemd leven in een precaire omgeving

Wie kent niet ‘De Dodenrit’ van drs. P. over een wonderlijke familie op een trojka bij het Siberische Omsk, wilde dieren, menshoge sneeuw, woeste landschappen en ijzige kou. Het doet me denken aan de vermoeiende autoritten die ik elke keer moest maken tussen de luchthaven van het Siberische Novosibirsk en mijn logeeradres in Tomsk. De ruim 250 kilometer, een afstand waar je in de zomer zo'n vier uur over doet, kost je 's winters gemakkelijk het dubbele, met ijsschotsen en kapot gevroren wegdek. Al die eindeloos lijkende wegen en spaarzame fragiele dorpjes spreken sterk tot de verbeelding. Steden liggen honderden kilometers uit elkaar en je kunt dagen reizen zonder iemand tegen te komen. De totale afwezigheid van hulp kan je tijdens zo'n rit danig naar de keel grijpen. Problemen los je zelf op. En als het niet lukt is de beroemde Russische gastvrijheid bittere noodzaak. 

 

Rusland heeft een oppervlak van 400 keer Nederland en is grofweg verdeeld in negen tijdzones. Tweederde is ongeschikt voor landbouw. De vier ecologische regio's zijn nogal verschillend: de toendra, het gebied binnen de poolcirkel; de taiga, met de ontelbare naaldwouden; in het zuiden de begroeide steppen en tenslotte in Oeral en Altaj de bergen. Voor het kunstenaarsoog natuurlijk prachtig materiaal: schilders als Repin, Savrasov, Maljavin en Perov gingen in de 19de eeuw op zoek naar de meest afgelegen plekken en Moessorgski vond daar de volksliederen voor zijn beroemde composities. In De Kersentuin (1904) laat Tsjechov zijn protagonist zeggen: "Heer, u gaf ons immense wouden, oneindige velden en een grenzeloze horizon en er te wonen maakt reuzen van ons." Een reuzenland, bevolkt door reuzen, voorwaar een indrukwekkend beeld. 

 

Zogeheten mentaliteitshistorici als Fernand Braudel kregen steeds meer aandacht voor geografie als verklarende factor van de mentaliteit van mensen. Slavist Emma Willis ziet in haar Russia as Space (2004) zowel veroveringslust als veroveringsweerzin, zowel behoefte aan open ruimtes als aan afscherming en afgrendeling. Daarnaast wijst ze op de eenzaamheid die het met zich meebrengt, maar ook op de onbegrensde vrijheid die Russen er kunnen voelen. Het autocratische en centralistische staatsapparaat van het Kremlin doet in het Siberische dagelijkse leven een stuk minder machtig aan. Mocht de staat hem teveel op de hielen gaan zitten dan denkt menige Rus in eigen land onvindbaar te kunnen verdwijnen. Het tragische sovjet-verleden bewijst helaas ook het tegendeel.

 

Youtube filmpje van drs. P De Dodenrit :‘We rijden met de trojka door het eindeloze woud. Het vriest een graad of dertig, het is winter en vrij koud’

(5:13 min,1974)

 

Reacties

 
Er zijn nog geen reacties.
Log in of registreer je als je een reactie wil schrijven.